płk. dypl. Janusz GaładykJanusz Gaładyk urodził się 3 października 1898 roku w Warszawie, jako syn Franciszka i Marii, z domu Góreckiej. W latach 1907 – 1914 był uczniem Szkoły Realnej im. Stanisława Staszica. W tym też okresie, wraz z braćmi Olewińskimi, Wądołkowskimi oraz Stanisławem Zdziarskim, założył w szkole tajny wówczas skauting, mający przerodzić się w Drużynę im. Zawiszy Czarnego, późniejszą 16 WDH. Czy brał aktywny udział w życiu drużyny? Niestety nie wiemy. Na pewno jednak znajduje się wśród pierwszych skautów naszej Drużyny.

Był też członkiem Drużyn Strzeleckich. W 1914 roku, 6 sierpnia, Janusz wstąpił do Legionów Polskich, gdzie po ukończeniu kursu oficerskiego został dowódcą plutonu w jednym z pułków piechoty (zależnie od źródła, 1 pp. bądź 5 pp.). W czasie walk w składzie I Brygady odniósł rany. Podczas kryzysu przysięgowego również odmówił złożenia spornej przysięgi, za co został 22 lipca 1917 roku internowany w Beniaminowie. Po zwolnieniu z obozu w sierpniu 1918 roku wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej.

Po odzyskaniu niepodległości, Janusz Gaładyk wstąpił do Wojska Polskiego i w stopniu porucznika zostaje przydzielony do Sztabu Generalnego. Awansowany do stopnia kapitana, pełni różnorakie funkcje, najpierw w dowództwie naczelnym, później w 3. Armii. Wobec palącej potrzeby zostaje w lipcu 1920 roku skierowany do służby frontowej, jako dowódca batalionu w 201 pułku piechoty, sformowanym z ochotniczego zaciągu. Za wojnę 1920 roku otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (w późniejszym czasie czterokrotnie Krzyż Walecznych, Krzyż Niepodległości, Złoty Krzyż Zasługi, Order Odrodzenia Polski i Krzyż Zasługi Litwy Środkowej).

Po zakończeniu wojny Janusz decyduje się pozostać w wojsku. Ukończył kursy dla oficerów piechoty, a także kurs artyleryjski, wreszcie odbywa staż jako dowódca batalionu w 5 pułku piechoty, stacjonującym w Wilnie, a także w 79 pułku piechoty w Słonimiu. W latach 1923-1925 ukończył Wyższą Szkołę Wojenną w Warszawie, instytucję kształcącą oficerów sztabowych (w tymczasowym statucie zapisano: „Celem szkoły jest wyłącznie fachowe wyszkolenie oficerów Sztabu Generalnego przez wpojenie szczególnie uzdolnionym i doświadczonym w służbie oficerom zawodowym o ustalonym silnym charakterze wyższego wojskowego wykształcenia teoretycznego i praktycznego, potrzebnego do służby w Sztabie Generalnym”).

Do 1929 roku, gdy został mianowany szefem sztabu 29 dywizji piechoty w Grodnie, Janusz pełnił głównie funkcje sztabowe. Z dniem 1 stycznia 1933 roku został awansowany do stopnia podpułkownika dyplomowanego piechoty. Pełnił funkcje zastępcy dowódcy 18 pułku piechoty w Skierniewicach, a także 76 pułku piechoty w Grodnie. Od 1935 roku zostaje dowódcą pułku Korpusu Ochrony Pogranicza „Wilejka”, z siedzibą w Wilejce (Wileńszczyzna).

Przeniesienie Janusza Gaładyka do KOPu dobitnie świadczy o jego zdolnościach. Korpus ów z założenia był formacją wyborową, elitarną, mającą chronić wschodnie pogranicze przed dywersantami sowieckimi, nękającymi państwo polskie. Wszyscy żołnierze KOPu przechodzili najpierw służbę w jednostkach liniowych, byli dobierani spośród mieszkańców ziem zachodnich.

Rok 1939 rozpoczął się dla Janusza Gaładyka kolejnym awansem, na stopień pułkownika dyplomowanego. W czerwcu tego samego roku opuścił swój pułk i został mianowany dowódcą organizowanej w Suchej Beskidzkiej 1. Brygady Górskiej KOP „Żywiec” (pułk „Wilejka także został jej podporządkowany), wchodzącej w skład Armii Kraków.

Kilka minut po godzinie 5.00, 1 września 1939 roku w sztabie Armii "Kraków" zadzwonił telefon. Płk Janusz Gaładyk meldował posłusznie do słuchawki: "...cała dolina Orawy pełna setek czołgów, samochodów pancernych, transportowych, sunących na Jabłonkę, Spytkowice i Czarny Dunajec. Nie zrozumcie mnie źle, 1. pułk KOP spełni rolę Leonidasa, ale myślcie o swoim skrzydle i tyłach.”.

Brygada wkroczyła do działań wojennych już 2 września, walcząc pod Węgierską Górką (gdzie 75 lat później, w 2014 roku odbyło się zimowisko szczepu drużyn 16 WDHiGZ). Znajdujące się tam schrony bojowe umożliwiły stawienie Niemcom twardego oporu. Ów opór brygady płk. Gaładyka wspieranej kompaniami fortecznymi ON umożliwił spokojny odwrót innych polskich oddziałów, w następstwie czego w nocy z 2 na 3 września żołnierze KOP mogli się wycofać.

Dalsze walki brygada toczyła m.in. we współpracy z 10 Brygadą Kawalerii Pancernej gen. Maczka, pod Pcimiem, Wiśniczem i Bochnią. W tych walkach niestety KOP uległ przeciwnikowi i brygada przestała istnieć jako zwarta formacja. Jej resztki podporządkowano 21 Dywizji Piechoty Górskiej, zaś 20 września oficjalnie brygadę rozwiązano. Jej dowódca, a nasz bohater, uniknął niemieckiej niewoli i przedostał się do Warszawy.

Wstąpił do Służby Zwycięstwu Polski, pierwszej konspiracyjnej organizacji, założonej przez gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza. Został w niej mianowany dowódcą wojewódzkim SZP w Wilnie (zaanektowanego przez Litwę). Wyruszył w kierunku litewskiej granicy, został jednak aresztowany przez litewską straż graniczną (dwaj jego towarzysze, ppłk. Nikodem Sulik i mjr. Aleksander Krzyżanowski przedostali się bezpiecznie). Janusza osadzono w obozie dla internowanych w twierdzy kowieńskiej, podjęte próby wykupienia więźnia nie odniosły rezultatu.

Po zajęciu Litwy i państw bałtyckich przez Sowietów, został przeniesiony do obozu w Kozielsku. Był to obóz opróżniony przez oprawców z NKWD kilka miesięcy wcześniej, podczas zbrodni katyńskiej. Tym razem miał być tylko obozem przejściowym. Wkrótce, po rozpoczęciu operacji „Barbarossa”, czyli niemieckiej inwazji na Związek Radziecki, płk. Gaładyka przeniesiono wraz z pozostałymi więźniami do obozu griazowieckiego. Łącznie Janusz spędził w sowieckich obozach rok, zanim został uwolniony i wstąpił do Armii Polskiej w ZSRR generała Andersa.

Początkowo pełnił funkcję komendanta Obozu Kotubanka, później dowódcy Ośrodka Zapasowego całej armii a następnie został drugim dowódcą 8 Dywizji Piechoty (po płk. Bronisławie Rakowskim). Jednostka ta liczyła kilka tysięcy ludzi, w części schorowanych, nie otrzymała też żadnego uzbrojenia. Wraz z całą armią i swoją dywizją przeszedł sowiecką granicę i znalazł się w Iranie, a następnie w Palestynie.

Po rozwiązaniu 8 Dywizji Piechoty pełnił funkcje sztabowe, najpierw w Armii Polskiej na Bliskim Wschodzie,  a następnie w II Korpusie Polskim. Po zakończeniu wojny znalazł się w Wielkiej Brytanii. Mimo iż nie założył rodziny, postanowił powrócić do kraju, znalazł się w Polsce 17 czerwca 1946 roku. Niestety, ciężko zachorował. Wskutek choroby zmarł 18 lipca 1947 roku w szpitalu wojskowym w Rogowie. Pochowany jest na Wojskowych Powązkach.

Dyzma Zawadzki